Izabela Zbiegniewska urodziła się w Ostrolęce 16.06.1831 jako còrka urzędnika sądu grodzkiego. Wczesne dzieciństwo po śmierci ojca spędziła wraz z matką i rodzeństwem u rodziny we wsi Wiłòw koło Wielunia. W dziewiątym roku życia została oddana przez matkę na naukę prywatną u krewnych w Kaliszu.  Po powtòrnym małżeństwie matki przeniesiono ją do kaliskiej pensji Emilii Filleborn. Po jej ukończeniu podjęła w niej pracę w charakterze pepinierki. Już jako uczennica i potem jako młoda wychowawczyni brała udział w organizowaniu spektakli miejscowego teatru. W 1851 roku zdała w Warszawie ugzamin z zakresu nauk pedagogicznych i humanistycznych przed prof. Jozefem Korzeniowskim (pòźniejszym Josephem Conradem). Uzyskawszy dyplom nauczycielski, zamieszkała w Warszawie, utrzymując się początkowo z prywatnych lekcji. W tym okresie włączyła się w nurt życia umysłowego oraz działań charytatywnych i patriotycznych. Była regularną słuchaczką wykładòw (kazań) księdza Benvenuto-Majewskiego jak ròwnież kapucyna, księdza Prokopa Leszczyńskiego. Jednocześnie nawiązała bliską przyjazń z Narcyzą Żmichowską i jej grupą warszawskich „Entuzjastek”, stając się jedną (najmłodszą!) z nich. Działając w Kobiecym Patronacie nad Więźniami Cytadeli Warszawskiej nie wiedziała jeszcze, że w jego ramach będzie się opiekować także moim pradziadkiem, Janem Wojdygą. Aresztowanym w Święto Stefana Okrzei i więzionym w X Pawilonie przez blisko pòł roku, do sierpnia 1905. Po bankructwie i rychłej śmierci ojczyma, samodzielnie utrzymywała matkę i czworo rodzeństwa.

W roku 1856, dowiedziawszy się o likwidacji prywatnej pensji pani Büfle we Włocławku, przejęła po niej tę placòwkę, mieszczącą sie w tzw. Domu Vaedtkego (Fetkego). Pensja zatruniała dwie guwernantki i trzy podguweranantki, kształcąc sześćdziesiąt uczennic. Niebawem Izabela Zbiegniewska przeniosła swoją szkołę do położonego przy rynku domu bankiera Lewińskiego. Większa powierzchnia pozwoliła na zwiększenie liczby uczennic do stu, zaròwno zakwaterowanych na miejscu jak i dochodzących mieszkanek Włocławka. Jako przełożona pensji poza innymi przedmiotami, wykładała potajemnie język polski i historię, dbając o wychowanie patriotyczne i obywatelskie powierzonej sobie młodzieży. W 1860 roku uzyskała od wladz zaborczych pozwolenie na zorganizowanie we Włocławku Patronatu Opieki nad Więźniami, ktòrego została mianowana przewodniczącą. Z inicjatywy Zbiegniewskiej, przy pomocy arcybiskupa Antoniego Fijałkowskiego uruchomiono we Włocławku Szpital Miejski pod zarządem doktora Michała Nowackiego. Z jej inicjatywy powstała też w mieście pierwsza biblioteka oparta o zgromadzone przez Zbiegniewską zbiory beletrystyki polskiej, francuskiej i niemieckiej.

Szczegolna aktywność Izabeli Zbiegniewskiej przypadła na lata 1860 – 1876. W okresie Powstania Styczniowego została przełożoną lokalnego oddziału Cywilnej Tajnej Służby Powstańczej. W latach 1963 – 1864 jej pensja stanowiła punkt kontaktowy powstańcòw. Jako kierowniczka Patronatu czyniła niezliczone starania o ułaskawienia dla skazanych. Szczegòlnie zaangażowała się w pròby ocalenia życia pułkownika Estanislao Bechi. Włoskiego emisariusza do Powstania, a zarazem jej narzeczonego, za ktòrego miała wyjść za mąż. W latach 1861 – 1865 Zbiegniewska organizowała w powiecie włocławskim zakonspirowaną służbę wywiadowczo-samopomocową tzw. „tajnych piątek kobiecych”, podporządkowanych centrali macierzystej organizacji w Warszawie, kierowanej początkowo przez Narcyzę Żmichowską, a po jej aresztowaniu przez Janinę Pruszakową.

Po upadku Powstania Styczniowego Izabela Zbiegniewska organizowała pomoc materialną i kursy zawodowe dla członkòw rodzin wydalonych przez Rosjan z Wilenszczyzny, a przybyłych do Włocławka po amnestii dla zesłancòw wracających z Syberii. Za jej staraniem założono w centrum miasta doskonale prosperujący sklep Spòłdzielni Spożywcòw, prowadzony przez repatriantòw. Zbiegniewska była siłą sprawczą stworzenia trzech przedszkoli oraz teatru amatorskiego, dla ktòrego pislala jednoaktòwki, przez nią samą reżyserowane. Do najpopularniejszych należały ponadto inscenizacje zwane „żywymi obrazami”, oparte na scenach z Powstania Listopadowego i Styczniowego, w ktòrych też od czasu do czasu grała.

Pensja Izabeli Zbiegniewskiej nadal była ostoją polskości, promieniującą jej świadectwem na całą okolicę. Ten stan rzeczy udało się utrzymać przez kilkanaście lat może dlatego, iż liczne absolwentki renomowanej pensji poślubiające potem wysokich carskich urzędnikòw i wojskowych, pozostając w kontakcie ze swoją „Mistrzynią”, były w stanie utrzymywać nad nią i jej szkołą zapobiegający represjom „parasol ochronny”. Wszystko miało jednak swoje granice. Wiosną 1876, przybyła z St. Petersburga specjalna komisja do spraw ścigania działalności antypaństwowej zamknęła pensję Zbiegniewskiej, pozbawiając ją prawa wykonywania zawodu. Odtąd musiała ona utrzymywać się wyłącznie z tajnych prywatnych lekcji, mieszkając po śmierci matki w domu pianistki, Ludwiki Bouchard.

Od 1864 do śmierci w roku 1914 Zbiegniewska rozszerzyła z rejonu Włocławka na cały zabòr rosyjski jak ròwnież pruski, opiekę materialną nad wdowami i rodzinami poległych powstańcòw, w tym m.in. nad krewnymi swojego włoskiego narzeczonego, pułkownika Bechi, rozstrzelanego po upadku Powstania we Włocławku przez Rosjan pod zarzutem pròby zbrojnego obalenia caratu. W wyniku starań Zbiegniewskiej na wysokich szczeblach zaborczej administracji, krewni pułkownika mogli wyemigrować do Wielkiej Brytanii, gdzie osiedli w Wolverhampton.

Do legendy włocławskiej elity intelektualnej należały połączone z koncertami, czwartkowe spotkania politycznego klubu dyskusyjnego. Zapraszano na nie poza regularnymi bywalcami, polskich uczonych i pisarzy z terenu całego kraju. Zbiegniewska była autorką licznych podręcznikòw pedagogicznych. Publikowała w „Bluszczu” i wielu innych magazynach, pozostawiając bogaty dorobek literacki sygnowany pseudonimem Ella. Wspòlnie z Julią Baranowską, Zbiegniewska opracowała do druku obszerną edycję „Listòw” Narcyzy Żmichowskiej. Jej fascynujacemu życiu poświęcona została książka zatytułowana „Kontredans kujawski”, opublikowana w latach 70tych przez wydawnictwo PAX.

Niepodległościowej pasjonatce, ktòrej życie upłynęło pod hasłami Boga, Honoru i Ojczyzny nie dane było niestety dożyć wolnej Polski. Izabela Zbiegniewska zmarła 18 czerwca 1914 roku we Włocławku. Była moją pra-pra babką.

Andrzej Zbiegniewski